دانستنی های سرطان

جراحی رایج ترین درمان سرطان معده است و شیمی درمانی و پرتودرمانی (رادیوتراپی) می توانند قبل یا پس از جراحی برای بهبود بقا به کار روند. از جمله مداخلات جراحی در این بیماری شامل برداشتن تمام معده (گاسترکتومی توتال) یا برداشتن بخشی از آن می باشد. سندرم دامپینگ یکی از شایع ترین عوارض جراحی معده است. این عارضه هنگامی که موادغذایی با اسمولاریته (غلظت) بالا و مایعات با حجم بیش از حد طبیعی به سرعت از معده به ابتدای روده باریک (دوازدهه یا دئودنوم) وارد می شوند رخ می دهد. در واقع این سندرم ناشی از مشکل در ذخیره مواد غذایی در معده و تخلیه زودهنگام آنهاست.

در یک فرد سالم غذا ممکن است به مدت 1 تا 3 ساعت در معده باقی بماند تا نسبتاً مایع و تا حدی هضم شده و سپس از طریق اسفنکتر (دریچه) پیلور به آرامی وارد دئودنوم شود. هنگامی که بخش دریچه پیلور معده برداشته شود میزان تخلیه معده افزایش می یابد و گاهی نیز به علت بای-پس دئودنوم مهار فیدبکی از بین می رود. علاوه بر این، جراحی بر رهایی هورمون ها، آنزیم ها و سایر ترشحات اثر خواهد کرد. با تخلیه سریع مواد غذایی هایپراسمولار به روده باریک، مایع از بخش عروقی به منظور رقیق کردن محتوای معده به روده باریک کشیده می شود. این فرایندها منجر به بروز علایمی در دستگاه گوارش و بدن فرد م یشوند که سندرم دامپینگ نام دارد.

علایم سندرم دامپینگ کدامند؟

دو فاز برای علایم سندرم دامپینگ وجود دارد: فاز زودرس (Early Dumping) و فاز دیررس (Late Dumping)
در فاز زودرس بیماران ممکن است در عرض 30-10 دقیقه پس از خوردن غذا احساس پُری شکم، نفخ، تهوع، استفراغ، درد و کرامپ شکم، اسهال و سرگیجه را تجربه کنند. فاز دیررس حدود 3-1 ساعت پس از غذا خوردن ایجاد شده و علایم آن شامل هیپوگلیسمی (قند خون پایین)، تعریق، سرگیجه، ضعف، گُرگرفتگی و افزایش ضربان قلب است.

سندرم دامپینگ چگونه تشخیص داده می شود؟

تشخیص این سندرم در درجه اول براساس بررسی ایجاد علایم در فرد دارای سابقه جراحی معده است. تست های خون، آندوسکوپی و یا تست تخلیه معده برای رد کردن سایر شرایطی که علایم مشابه دارند مورد نیاز است.

سندرم دامپینگ چگونه درمان می شود؟

درمان این سندرم شامل تغییرات در رژیم غذایی و روش غذا خوردن و در صورت نیاز مصرف داروها است. تغییر رژیم غذایی در بیشتر موارد به عنوان درمان اولیه و اصلی است. در موارد متوسط تا شدید، داروها برای آرام نمودن تخلیه معده و حرکت غذا در مسیر دستگاه گوارش به کار می روند. روشهای زیر به تخلیه آرام معده و به حداقل رساندن علایم و بهبود وضعیت تغذیه کمک م یکنند:

• به آرامی غذا میل کنید و غذا را به خوبی بجوید.
• به جای سه وعده غذایی پرحجم حدود 6- 8 وعده غذایی کم حجم در طول روز صرف کنید.
• مایعات را 30 - 60 دقیقه قبل و یا پس از غذا بنوشید و از مصرف همزمان مایعات با غذا بپرهیزید.
• از مصرف قندهای ساده مانند قند و شکر و محصولات حاوی آ نها مانند آبنبات، شربت، انواع نوشابه و آبمیوه های صنعتی، کیک ها و شیرینی ها بپرهیزید.
• برخی از شیرین کننده های مصنوعی مانند سوربیتول، مانیتول، مالتیتول و زایلیتول نیز ممکن است موجب اسهال، گاز و نفخ شکم شوند و بهتر است محدود و یا حذف شوند.
• از مصرف غذاها و مایعات خیلی گرم یا خیلی سرد بپرهیزید.
• در وعده های رژیم غذایی خود از کربوهیدرا تهای پیچیده مانند انواع نان (به ویژه نان های سبوس دار)، برنج، ماکارونی، پاستا و غذاهای پر فیبر مانند انواع میوه ها، سبزیجات و حبوبات استفاده کنید.
• یک منبع پروتئینی به وعده های غذایی خود اضافه کنید. غذاهای پروتئینی شامل انواع گوش تها، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات، مغز دانه ها، و کره بادام زمینی می باشند.
• به مدت 30 دقیقه پس از غذا دراز بکشید یا استراحت کنید.
• سعی کنید مقداری چربی به وعده های غذایی اضافه کنید. چربی ها تخلیه معده را آرام نموده و ممکن است به پیشگیری از سندرم دامپینگ کمک کنند. کره، مارگارین، آب گوشت، روغن های گیاهی، سُس های سالاد، آووکادو، مغز دانه ها و پنیر خامه ای انتخابهای خوبی هستند.
• غذاهای با فیبر محلول بالا مانند سیب، جو، چغندر، کلم بروکسل، هویج، اسفناج و انواع لوبیا می توانند به عنوان مواد تغلیظ کننده مورد استفاده قرار گیرند.
• در برخی افراد غذاهای نرم، چرخ شده یا پوره شده ممکن است بهتر از غذاهای جامد که نیاز به تجزیه بیشتری دارند تحمل شوند.
• اگر شیر موجب بروز علایم سندرم دامپینگ می شود از شیر بدون لاکتوز یا سایر محصولات لبنی مانند ماست، دوغ و پنیر استفاده شود تا از دریافت کافی کلسیم و ویتامین D اطمینان حاصل شود. بیشتر بیماران به خوبی به تغییرات رژیمی پاسخ داده و علایم برطرف می گردند. برای افرادی که به درمان تغدیه ای و رژیمی پاسخ نمی دهند دارو درمانی صورت می گیرد.

بیماران مبتلا به سندرم دامپینگ ممکن است کاهش وزن و سوء تغذیه ناشی از دریافت ناکافی، سوء جذب یا ترکیبی از هر دو را تجربه کنند. بنابراین توصیه می شود بیماران پس از انواع جراحی معده به منظور پیشگیری از بروز علایم این سندرم و یا کاهش آنها و بهبود وضعیت تغذیه و کیفیت زندگی با متخصص تغذیه خود مشاوره نمایند.

مریم ظریف یگانه
کارشناس ارشد تغذیه