دانستنی های سرطان

چرا تشخيص زودهنگام مهم است؟
سالانه هزاران مورد ابتلا به سرطان در ايران و ميليونها مورد در جهان رخ مي دهد كه در صورت تشخيص به موقع و زودهنگام، تومور در مراحل اوليه و محدود بوده، در نتيجه درمان آن آسانتر و امكان كنترل و بهبود كامل آن بسيار زياد است. در حال حاضر بطور كلي تعداد افرادي كه از سرطان فوت مي كنند نسبت به سه دهه پيش كاهش يافته است. نيمي از افرادي كه امروز با تشخيص سرطان تحت درمان هستند، پنج سال زنده خواهند بود و بيش از 40 درصد بعد از ده سال هنوز زندگي مي كنند.
متوسط ميزان بقاي ده ساله براي سرطان دو برابر 30 سال گذشته شده است. مهمترين دليل بهبود در بقاي بيماران، علاوه بر درمانهاي موثرتري كه پيدا شده است، افزايش آگاهي مردم و ارتقاي روشهاي تشخيص زودهنگام است. حتي براي كساني كه بقاي كلي سرطان در آنها ضعيف است، شانس زنده ماندن در زمان تشخيص زودتر، بيشتر خواهد بود.
دو جزء اصلي در برنامه تشخيص زودرس سرطان وجود دارد: يكي آموزش و ترويج تشخيص زودرس و ديگري، انجام غربالگري

تفاوت تشخيص زودهنگام و غربالگري چيست؟
معناي تشخيص زودهنگام اين است كه ما علائم هشداردهنده سرطان را بدانيم تا اگر اين علايم را در خود پيدا كرديم به سرعت به مراكز بهداشتي درماني مراجعه كنيم. از طرف ديگر، مراكز بهداشتي درماني نيز بايد آمادگي شناسايي اين علايم و جدا كردن موارد مهم از غير مهم را داشته باشند تا در مرحله بعدي موارد مهم را براي اقدامات تشخيصي كاملتر به مراكز بالاتر و مجهزتر معرفي كنند.
اما معني غربالگري اين است كه در افرادي كه هيچ علامت هشداردهند هاي براي سرطان ندارند اما به دليل شرايط جنسي (مثلاً سرطان پستان) يا سني خاص (مثلاً سن بالاي 50 سال در سرطان پستان) بالقوه در معرض سرطان هستند، اقدامات تشخيصي را انجام دهيم.
بسياري از سرطانها تنها با معاينه پزشكي و آزمايش هاي تكميلي تشخيص داده مي شوند كه از جمله آنها سرطانهاي پستان، دهانه رحم و روده بزرگ است.
غربالگري به عنوان بخشي از برنامه تشخيص زودرس سرطان است. غربالگري به معني شناسايي بيماري احتمالي ناشناخته با استفاده از معاينه و آزمايش هاي ساده در فردي است كه هنوز علائم ندارد. در يك برنامه كنترل سرطان ملي، بعد از غربالگري، افراد تشخيص داده شده تحت درمان مناسب قرار م يگيرند.
لازم است هم بيمار و هم ارائه دهندگان مراقبتهاي بهداشتي به اهميت تشخيص زودهنگام و انجام فعاليتهاي غربالگري سرطان پايبند باشند كه منجر به بهبود نتيجه و كاهش اتلاف منابع مي شود.

شرايط پيشنهاد غربالگري براي يك بيماري يا عامل خطر سلامتي كدامند؟
براي اينكه اقدامات غربالگري يك بيماري را در يك گروه جمعيتي خاص كه هيچ علامتي ندارند انجام دهيم، بايد آن اقدام غربالگري شرايط خاصي داشته باشد:
- ساده باشد
- ارزان باشد
- مقبوليت عمومي داشته باشد
- حساسيت بالا داشته باشد (منفي كاذب كمي داشته باشد)
- خصوصیت قابل قبولي داشته باشد (مثبت كاذب قابل قبولي داشته باشد)
- در صورتي كه بيماري با آن روش پيدا شد، درمان مناسبي در علم پزشكي براي آن وجود داشته باشد
- در صورتي كه بيماري با اين روش پيدا شد و درمان مناسب هم شد، طول عمرش افزايش يابد يا دست كم كيفيت زندگي اش بهتر شود.
به همين دليل است كه روشهاي غربالگري فقط براي سرطانهاي پستان، روده بزرگ و دهانه رحم توسط سازمان جهاني بهداشت پيشنهاد شده اما اينكه در چه گروه هايي از نظر ميزان خطر ابتلا و از چه سني شروع شوند، هنوز هم با ترديدهاي زيادي مواجه است.

چه علايمي ما را بايد به فكر بررسي بيشتر بيندازد؟
اغلب در مراحل اوليه سرطان علايمي وجود دارد كه توجه به آنها به ويژه در افرادي كه سابقه فردي يا خانوادگي سرطان دارند، به تشخيص زودهنگام سرطان كمك مي كند. آشنايي با اين علايم و مراجعه به موقع به پزشك اقدامي مهم و كليدي است. مسلماً وجود اين علايم به معني تشخيص قطعي بدخيمي نيست و در اغلب موارد به دنبال يك بيماري خوش خيم ايجاد شده و به زودي برطرف مي شوند ولي تشخيص اين نكته با پزشك است. توجه به اين نكات به معني محافظت قطعي شما در مقابل ابتلا به تمامي سرطانهاي شناخته شده نيست ولي احتمال پيشگيري از سرطانهاي شايع زياد بوده و در انجام به موقع و موفق درمان مفيد است چرا كه سرطان در بسياري از موارد در مراحل اوليه قابل درمان است.
بنابراين هيچگاه از ترس احتمال تشخيص سرطان، از مراجعه به پزشك خودداري نكنيد. علامتهاي هشداردهنده در مورد ابتلا به سرطان اين موارد است:
- ابتلاي به سرطان در اقوام درجه يك
- تغيير در خالهاي پوستي
- زخمهاي بدون بهبودي در طي دو هفته
- توده در هر جاي بدن
- سرفه يا گرفتگي صداي طولاني
- اختلال بلع يا سوء هاضمه طولاني
- استفراغ يا سرفه خوني
- اسهال خوني يا بروز يبوست جديد
- خونريزي غيرطبيعي ادرار، مدفوع، واژن، نوك پستان
- بي اشتهايي يا كاهش وزن بي دليل

نشانه هاي بالا مربوط به همه سرطانهاي شايع هستند اما برخي سرطانها از ديدگاه سازمان جهاني بهداشت نياز به توجه بيشتري دارند. در اينجا فقط اشاره كوتاهي به علايم هشداردهنده سه سرطان پستان، دهانه رحم و روده بزرگ مي شود اما در مورد شيوه هاي تشخيص زودهنگام و غربالگري به طور مفصلتر در بخشهاي اختصاصي به آنها پرداخته خواهد شد.

تشخيص زودهنگام سرطان پستان
سرطان پستان شايع ترين سرطان در زنان است (هم در كشورهاي در حال توسعه و هم توسعه يافته). به دنبال افزايش اميد به زندگي، شهرنشيني و رواج شيوه زندگي غربي بروز سرطان پستان در جهان در حال افزایش است. بنابراين تشخيص زودهنگام به منظور بهبود بقا، سنگ بناي كنترل سرطان پستان است. در برنامه تشخيص زودهنگام سرطان پستان، آگاهي از علائم و نشانه ها و مراجعه به موقع براي تشخيص قطعي و درمان لازم است. مهمترين علايم هشداردهنده سرطان پستان موارد زير هستند:
1- توده پستان يا هر تغيير در شكل يا قوام پستان
2- توده پستان بزرگ شونده، ثابت يا سفت
3- مشكلات ديگر پستان با يا يدون توده قابل لمس از جمله:
تغييرات اگزمايي پوست
پوست پرتغالي
زخم
ترشح يك طرفه از نوك پستان به ويژه ترشحات خون آلود
توده در زير بغل

تشخيص زودهنگام سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم هر چند در ايران شايع نيست اما علايم هشدار دهنده اي دارد که توجه به آنها مي تواند منجر به تشخيص زودهنگام اين بيماري شود:
- خونريزي غيرطبيعي زنانگي (از جمله پس از نزديكي جنسي، در فواصل دوره هاي قاعدگي و پس از يائسگي)
- ترشحات بد بوي واژينال درد هنگام نزديكي جنسي
- هركدام از موارد بالا همراه با توده قابل لمس شكمي يا درد پايدار شكمي يا كمري

تشخيص زودهنگام سرطان روده بزرگ
سرطان روده بزرگ نيز يكي از شايعترين سرطانها در ايران و جهان است كه علايم هشدار دهنده اي دارد. اما در بسياري از موارد اين علايم نشان دهنده بدخيمي نيستند بنابراين بررسي دقيقتر شرح حال پزشكي، انجام آزمايش از نظر كم خوني و معاينه شكم و راست روده توسط پزشك پيش از انجام اقدامات ديگر مانند كولونوسكوپي نياز است:
- خونريزي دستگاه گوارش تحتاني در طي يك ماه اخير
- يبوست در طي يك ماه اخير يا بدون اسهال، درد شكم و احساس پر بودن مقعد پس از اجابت مزاج
- كاهش بيش از ده درصد وزن بدن در طي شش ماه همراه با يكي از علايم بالا

سرطان هایی كه درمان می شوند
مطالعات نشان مي دهد سرطان سينه، تيروئيد، پروستات، ملانوم و هوچكين از خو ش درمانترين سرطانها هستند. رمز موفقيت در درمان انواع سرطان، تشخيص و درمان به موقع است. شانس بقاي بيمار در مراحل اوليه و قبل از متاستاز بيماري بسيار بالاست، از اين ميان، رشد سلو لهاي سرطاني در سرطانهاي سينه، تيروئيد، دهانه رحم، پروستات، ملانوم و هوچكين، آهسته تر است و درمان با موفقيت بيشتري صورت مي گيرد.

سرطان سينه
يكي از خوش درمانترين انواع سرطان، سرطان سينه است. مطالعات محققان بنياد ملي سرطان آمريكا نشان مي دهد اگر اندازه تومور كوچكتر از دو سانتيمتر باشد، كاماً درمان مي شود و شانس بقاي بيمار 100 درصد است.

سرطان پروستات
روند رشد سلولهاي سرطان پروستات بسيار آهسته است و گاهي برخي از سلو لهاي سرطاني اصاً رشد نمي كنند.
براساس مقال هاي كه در سال 2016 در نشريه علمي New England Joumal Of Medicine منتشر شد، طول عمر بيماران مبتا به سرطان پروستات كه تحت درمان قرار گرفته اند، به اندازه مردان سالم است.

شاي عترين نوع سرطان پوست (ملانوم)
درمان سرطان پوست در مراحل اوليه بسيار ساده است. البته بايد به علايم سرطان توجه داشت و به محض مشاهده در مراحل اوليه به پزشك مراجعه كرد. لكه هاي رنگي و بافتهاي عجيب پوست در ناحيه پوست سر و بين انگشتان بايد جدي گرفته شود.

سرطان تيروئيد (بسته به نوع بافت)
معمولاً رشد سلولهاي سرطاني در غده تيروئيد بسيار آهسته است و پزشك پس از تشخيص، غده تيروئيد را خارج مي كند و بيمار بايد به جاي هورمو نهاي تيروئيد، دارو مصرف كند.

هوچكین
هوچكين سرطان مربوط به غدد لنفاوي است و معمولاً پاسخ خوبي به درمان مي دهد. شانس بقاي بيماران مبتا به هوچكين 90 تا 95 درصد است.

سرطان دهانه رحم
سرطان دهانه رحم به دليل پيشرفت روشهاي تشخيص و درمان، يكي از درمان پذيرترين انواع سرطان است. تست ساده پاپ اسمير به راحتي مي تواند سلولهاي غيرطبيعي را بسيار قبل از سرطاني شدن آنان تشخيص دهد. از طرفي در صورت سرطاني شدن سلولها در دهانه رحم، روند رشد آنان بسيار آهسته است و در صورت تشخيص در مراحل اوليه، به راحتي درمان ميشوند. نرخ بقاي بيماران مبتا به سرطان دهانه رحم بسيار بالاست.

سرطان بيضه
به گزارش ايرنا، براساس مقاله اي كه در سال 2014 ميادی در نشريه Clinical Oncology منتشر شد، برخي از بزرگترين دستاوردهاي دانش پزشكي در دهه اخير، در زمينه درمان سرطان بيضه بوده است. در صورت تشخيص زودهنگام و عمل جراحي و درمان، شانس بقاي بيمار مبتا به سرطان بيضه تا 98 درصد است.