دانستنی های سرطان

سرکار خانم دکترها پروانه وثوق و مینا ایزدیار چون فرشتگانی مهربان برای بیماران، استادانی کم نظیر برای دانشجویان و انسا نهایی شریف بودند. دانستنی‌های سرطان فقدان آنها را به همه دوستدارانشان و زحمت کشان عرصه سلامت تسلیت می‌گوید.

 

اردیبهشت ماه امسال (1392)، جامعه هماتولوژی انکولوژی کودکان ایران با درگذشت دکتر پروانه وثوق در سوگی عمیق فرو رفت. دکتر وثوق بنیانگذار هماتولوژی انکولوژی نوین کودکان در ایران بود و پس از 78 سال زندگی مفید و پربار، سرانجام در بهار امسال جهان را تنها گذاشت.

او پزشکی را در دانشگاه تهران خواند و دوره تخصص کودکان را در مرکز پزشکی معتبری در آمریکا به اتمام رساند. سپس به واشنگتن دی سی رفت و در آنجا دوره تخصصی هماتولوژی انکولوژی کودکان را در دانشگاه جورج واشنگتن گذراند. پس از آن به عضویت هیئت علمی مرکز ام.دی. اندرسون در هوستون تگزاس در آمد.

در سال 1347 خورشیدی (1968 م) به سبب بیماری والدینش برای دیداری کوتاه به ایران بازگشت. در همین سفر بود که او نه تنها عشق عمیقش به خانواده را حس کرد بلکه دریافت که کودکان سرزمینش تا چه پایه به پزشک حاذقی چون او نیازمندند. در بازگشت به آمریکا او از شغل خود استعفا داد و تمامی پیشنهادات کاریش در ایالات متحده را رد کرد و برای خدمت به هم میهنانش در ایران رخت سفر بست. و این سرآغاز یک عمر کار و تلاش عاشقانه و ب یدریغ دکتر پروانه وثوق در ایران بود.

دکتر وثوق دپارتمان انکولوژی و هماتولوژی کودکان را در بیمارستان کودکان علی اصغر (شهرزاد) بنیاد نهاد. او با حساسیت و عزمی بی مانند، پرسنل، گروه پرستاری و دانشجویان زیر نظرش در این بیمارستان را برای مواجهه و رسیدگی مناسب به بیماران و والدین آ نها آموزش داد. جای تعجب نیست که دپارتمان تحت نظر او در مدتی کوتاه به پرمراجعه ترین مرکز بیماریهای کودکان در ایران تبدیل شد.

من نخستین بار در سال 1353 خورشیدی (1974 م) در مرکز پزشکی شهدای تهران که پیش تر نام رضا پهلوی را بر خود داشت با دکتر وثوق دیدار کردم. در آن زمان او به عنوان مشاور نیمه وقت در دپارتمان کودکانِ این مرکز فعالیت می کرد. پایبندی به اصول کاری و اخلاقی مشترک و علایق آکادمیک مشابهِ ما دونفر، همکاری و دوستی نزدیکی میان ما به وجود آورد که بیش از چهل سال ادامه داشت.

دکتر وثوق و من، همراه با تعداد دیگری از همکارانمان نخستین درمانگاه سرپایی (Out- Patient Clinic) در ایران را به صورت داوطلبانه و غیرانتفاعی بنا کردیم.

در اوایل دهه پنجاه خورشیدی (دهه 80 میلادی)، بیماری تالاسمی یکی از اصلی ترین مشکلات بهداشت عمومی در ایران بود. دکتر وثوق که بعدها به عنوان استاد متخصص در بیمار یهای کودکان به استخدام دانشگاه علوم پزشکی ایران درآمد، با کمک همکارانش برنامه ملی غربالگری پیش از ازدواج تالاسمی را به اجرا در آورد.

او مشوق و حامی جامعه ی تازه تأسیس تالاسمی ایران بود که وظیفه نظارت بر اجرای پروتکلهای درمانی بیماران تلاسمی و تسهیل دسترسی این بیماران به فرآورده های خونی را به عهده داشت. در اوایل دهه ی 60 خورشیدی (دهه ی 90 میلادی) دپارتمان تحت نظر دکتر وثوق یکی از سه مرکز معتبر و واجد صلاحیت برای آموزش دستیاران دوره فلوشیپ هماتولوژی و انکولوژی کودکان در ایران بود.

در طول سه دهه اخیر، او تعداد زیادی از متخصصان هماتولوژی انکولوژی کودکان کشور را آموزش داد که امروزه تمامی آنها در بهترین و ممتازترین دانشگاه ها و مراکز پزشکی درمانی ایران و جهان مشغول به کار هستند.

در سا لهای نخستین دهه پنجاه خورشیدی، من و دکتر وثوق به عضویت جامعه ی بین المللی انکولوژی کودکان (SIOP) در آمدیم و هر سال در جلسات و کنفرانس های تحقیقاتی این مجمع علمی شرکت می‌کردیم.

هر دو ما عضو ناظر در جلسات سالانه (I-BFM) نیز بودیم. نخستین کنگره بین المللی کودکان در همان سال ها در بیمارستان محک برگزار شد و سپس جلسات (SIOP) آسیا با شرکت جمعی از شناخته شده ترین متخصصان انکولوژی کودکان در کیش به انجام رسیدند. این برنامه ها برخی از مهمترین رویدادهای علمی و آکادمیک دنیا در آن زمان بودند که از سوی مراکز و انجمنهای بین المللی انکولوژی کودکان به رسمیت شناخته می شدند.

دکتر وثوق همواره نگران کودکان مبتلا به بیمار یهای بدخیم بود که بسیاری از آنها امکان دسترسی به خدمات پزشکی لازم را نیز نداشتند.

در اوایل دهه ی هفتاد خورشیدی، محک (انجمن حمایت از کودکان مبتلا به سرطان) به عنوان یک انجمن خیریه برای حمایت از کودکان مبتلا و خانواده هایشان آغاز به کار کرد. استاد پروانه وثوق از نخستین کسانی بود که به اهمیت اهداف و چشم اندازهای این انجمن پی برد و پیشنهاد ریاست هیئت امنای محک را پذیرفت.

به مرور زمان، دامنه فعالیتها و خدمات اجتماعی محک گسترش پیدا کرد تا جایی که به تأسیس یک مرکز تحقیقاتی و درمانی سرطان کودکان در شهر تهران انجامید. تشکیل این مرکز با بازنشستگی دکتر وثوق از دانشگاه ایران همزمان شد و بدین ترتیب او ریاست هیئت امنای محک را پذیرفت.

پروانه وثوق شخصیتی بی مانند داشت. برخی از ویژگی هایی که شخصیت او را بی همتا ساخته بود عبارتند از: پایبندی به ارزشهای اخلاقی، فروتنی، احساس مسئولیت اجتماعی، عشق و علاقه به بیمارانش، احساس مسئولیت و تعهد آکادمیک در قبال دانشجویان و دستیارانش، احترام به همکاران و زیردستانش، عشق به خانواده و سخاوت و گشاده دستی وی در کمک به نیازمندان.

او هر ساله در ماه رمضان میزبان میهمانی افطاری بود که تمامی خانواده های بیمارانش در آن حضور داشتند. در نخستین سال درگذشت او، محک این رسم را در روز جمعه 4 مرداد 1392 (26 جولای 2013)، به یاد آن بانوی بزرگ به جای آورد.

روحش شاد و در آرامش باد.

دکتر مرداویج آل بویه