دانستنی های سرطان

خطر بسياري از بيماري‌ها از جمله سرطان، در افرادي كه اضافه وزن دارند يا چاق هستند افزايش مي‌يابد. برآورده شده كه درصدي از كل موارد مرگ و مير ساليانه مرتبط با سرطان ناشي از اضافه وزن يا چاقي است. برخي از انواع سرطان رابطه تنگاتنگي با افزايش وزن بدن دارند مانند سرطان‌هاي پستان (در زنان يائسه)، روده بزرگ، رحم، كليه،‌ مري، پروستات و ريه.

همچنين اضافه وزن و چاقي با ابتلا به بسياري از بيماري‌هاي ديگر مانند بيماري‌هاي قلبي، سكته مغزي، فشار خون بالا، كلسترول بالا، ديابت نوع دو، آرتروز، آسم، قطع تنفسي (آپنه) در هنگام خواب، بيماري‌هاي كيسه صفرا، اختلالات قاعدگي، اختلالات رواني مثل افسردگي در ارتباط است. متأسفانه جامعه ما نيز به سمت كم تحركي ، پُرخوري و در نتيجه افزايش وزن در حال حركت است به طوري كه حدود نيمي از جمعيت مردان و زنان ايراني اضافه وزن دارند.

نقش كاهش وزن در پيشگيري و بهبودي پس از ابتلا به سرطان

شواهد موجود حاكي از آن است كه حفظ وزن مناسب بدن در پيشگيري از سرطان مهم بوده و حتي در روند بهبود بيماران مبتلا به سرطان نيز تأثيرگذار است. علاوه بر افزايش وزن در دوران بزرگسالي كه با افزايش خطر سرطان مرتبط است، بالا بودن وزن به هنگام تولد نيز احتمالاً رابطه مختصري با افزايش خطر سرطان دارد. ممكن است تغييرات مكرر وزن (كاهش و افزايش مكرر) رابطه‌اي با افزاش خطر بروز سرطان داشته باشد.

افزايش وزن پس از درمان سرطان نيز مهم است. در بيماران مبتلا به سرطان بهبوديافته، امكان دارد افزايش وزن باعث ايجاد بيماري‌هاي ديگر شود و ميزان بقاي مرتبط با سرطان و ميزان بقاي كل را كاهش دهد. علاوه بر آن، در بيماران مبتلا به سرطان كه درمان شده‌اند، خطر ايجاد سرطان‌هاي ثانويه و بيماري‌هاي ديگر، مانند بيماري‌ قلبي و ديابت بيشتر است، كه اين بيماري‌ها رابطه نزديكي با اضافه وزن دارند.

چرا چاقي خطر سرطان را افزايش مي‌دهد؟

دلايل متعددي در اين مورد مطرح شده‌اند كه ذكر همه آنها در اين مجموعه نمي‌گنجد. براي مثال در افراد چاق مقدار بافت چربي بيشتر است، كه اين بافت چربي مي‌تواند هورمون‌هايي مانند انسولين يا استروژن را توليد كند و امكان دارد باعث رشد سلول‌هاي سرطاني شود.

تغيير در شيوه زندگي

• - اهداف دست‌يافتني را براي خود تعريف كنيد كه منجر به محدوديت دريافت كالري و افزايش فعاليت بدني شود.
• - بهتر است به جاي برنامه‌ريزي‌هاي دست نيافتني، تغييرات كوچك و ادامه‌داري را در رژيم‌ غذايي خود در نظر بگيريد. مثلاً در قدم اول، كاهش وزن به ميزان 5 تا 10 درصد از وزن فعلي مناسب است و ديده شده كه كاهش معني‌داري را در عوامل خطر بيماريهاي مختلف به همراه داشته است. بعد از دستيابي به كاهش وزن اوليه، در صورت لزوم مي‌توان به كاهش وزن بيشتري مبادرت كرد.
• - اگر كالري دريافتي خود را حدود 500 تا 1000 كيلوكالري در روز كاهش دهيد مي‌توانيد هفته‌اي نيم تا يك كيلوگرم وزن خود را كم كنيد. براي اينكه به اين هدف پرسيد تلاش كنيد دريافت روزانه خود را 350 كالري كنيد و با سي دقيقه ورزش نيز 150 كالري ديگر بسوزانيد.
• - ورزش نه تنها به كاهش وزن كمك مي‌كند بلكه كاهش وزن را به مدت بيشتري نگه مي‌دارد.
• - لازم نيست ورزش‌هاي سنگين انجام دهد. حتي ورزش سبك كالري‌ها را مي‌سوزاند و موجب كاهش خطر بيماري مي‌گردد.

توصيه‌هايي براي تغيير در شيوه زندگي

رسيدن به وزن مناسب و حفظ آن بسيار مهم است. بيش از در نظر گرفتن ديگر درمان‌هاي كاهش وزن، بايد سبك زندگي خود را به گونه‌اي تغيير دهيد كه باعث كاهش مقدار غذاي مصرفي و همچنين افزايش سطح فعاليت شما گردد. با به كارگيري توصيه‌هاي زير مي‌توانيد تا حد زيادي مشكل اضافه وزن خود را برطرف كنيد:

• - غذاهاي مورد علاقه‌تان را حذف نكنيد، ولي تعادل را رعايت كنيد. باور كنيد طعم يك عدد شيريني خامه‌اي با طعم يك كيلوگرم شيريني خامه‌اي تفاوتي ندارد!
• - در طول روز مقادير فراواني آب يا ديگر نوشيدني‌هاي فاقد كالري بنوشيد، مصرف نوشيدني‌هاي حاوي قند بايد محدود شود.
• - براي غذاي اصلي و بخصوص ميان وعده‌ها، مواد خوراكي كم‌كالري (مانند سبزيجات، ميوه و غلات با سبوس) را انتخاب كنيد.
• - سرعت غذا خوردن خود را كم كنيد. هر وعده خوردن شما بايد حداقل 15 دقيقه طول بكشد. براي رسيدن به اين هدف به جاي قاشق‌هاي معمولي، از قاشق‌هاي با حجم كم و با چنگال استفاده كنيد.
• - اگر در طول روز به دفعات احساس گرسنگي مي‌كنيد، يك راهكار مناسب كاهش ميزان وعده اصلي غذا و در عوض مصرف چندين ميان وعده كوچك در طول روز است. بهتر است در طول روز حداقل پنج وعده غذايي شامل سه وعده اصلي و دو ميان وعده داشته باشيد.
• - پروتئين خاصيت سيركنندگي دارد لذا سعي كنيد در هر وعده غذايي مقداري پروتئين (مانند سفيده تخم‌مرغ، ماهي، لبنيات، گوشت بدون چربي، آجيل و حبوبات) بخوريد.
• - صبحانه را حذف نكنيد! در حقيقت نخوردن صبحانه كمي بعدتر شما را گرسنه كرده و باعث ريزه‌خواري بيشتر و بد خوري در وعده ناهار و شامل مي‌شود. لذا براي خوردن يك صبحانه سالم وقت بگذاريد. يك صبحانه كامل شامل شير كم چرب، غلات پرفيبر و ميوه است.
• - فيبر بيشتري مصرف كنيد. فيبرها موادي هستند كه توسط بدن انسان قابل هضم نيستند و موجب تسهيل در حركات دودي روده كوچك خواهند شد. بهترين منابع فيبر، ميوه‌ها و سبزيجات هستند. مصرف فيبر خوراكي علاوه بر كاهش احتمال بروز يبوست و همچنين سرطان‌هاي دستگاه گوارش، سبب پايين آوردن كلسترول بد، كاهش فشار خون و التهاب نيز مي‌شود. سبوس گندم و جو به دليل آنكه منبع غني از فيبر خوراكي و انواع املاح معدني و ويتامين‌هاست، خواص تغذيه‌اي فوق‌العاده‌اي دارد.
• - آهسته وزن كم كنيد! بهترين راه براي كاهش وزن پايدار و بدون عارضه، كاهش وزن آهسته است. كاهش سريع و بدون قاعده وزن سبب بروز عوارضي نظير بازگشت سريع وزن، ريزش مو و افتادگي پوست، بي‌حالي مفرط، كم‌خوني و اختلالاتي از قبيل افسردگي خواهد شد.
• - به اندازه كافي بخوابيرد. كمبود خواب سبب توليد بيشتر هورمون‌ محرك اشتها و در عين حال توليد كمتر هورمون لپتين (هورمون سيري) مي‌شود. داشتن خواب كافي به شما احساس راحتي و سيري مي‌دهد و شما را از خوردن تنقلات غيرضروري بازمي‌دارد.
• - سطح فعاليت بدني خود را افزايش دهيد. هدف اكثر افراد بايد اين باشد كه در بيشتر روزهاي هفته هر روز 30 تا 60 دقيقه تمرين بدني متوسط تا شديد انجام دهند. اما اگر به اين اندازه هم نمي‌ـوانيد ورزش كنيد، باور داشته باشيد كه حتي افزايش اندك در ميزان فعاليت بدني فوائدي در بر دارد.
• - در مجموع با رعايت كليه مطالب ذكر شده، افرادي كه در حال حاضر اضافه وزن دارند يا چاق هستند با استفاده از تغذيه مناسب و با انجام تمرين بدني، بايد در شروع، وزن بدن خود را به ميزان 5 تا 10 درصد كاهش دهند.
• - از كاهش و افزايش وزن مكرر بپرهيزيد چون اندكي بر خطر سرطان تأثير دارد.
• - مصرف مواد غذايي نشاسته‌اي را كم كنيد و از رژيم‌هاي غذايي كه از نظر ميوه‌جات و سبزي‌جات تازه غني هستند، استفاده كنيد.
• - غذا را در كمال آرامش صرف كنيد. در حالت استرس و اضطراب غذا نخوريد.

اکثر افراد در هر جامعه پیشرفته جهان غرب مبتلا به اضافه وزن هستند و آنچه که هشدار دهنده است این است که چاقی کودکان در آمریکا اپیدمی شده است. کودکان امروزه نسبت به همسن های خود در سال 1970، در حال حاضر 20% بیشتر چربی در بدن دارند و این محدود به آمریکا نیست. من حیرت می کنم وقتی در کشورهایی مثل ژاپن، سنگاپور و هنگ کنگ می بینم که تقلید از یک رژیم غذایی غربی با آ نها چه کرده است: عده زیادی بچه های چاق. کودکان آمریکایی روزی 7- 6 ساعت تلویزیون نگاه می کنند و آموزش ورزش جسمانی ضروری تقریباً در هر ایالتی متوقف شده است و این امر نقش اساسی در ایجاد چاقی دارد. این مسأله را به یک وابستگی زودرس به غذاهای مملو از چربی اضافه کنید. بدین ترتیب این کودکان عمر کوتاه تری پیش رو خواهند داشت.

زنان در غرب غالباً به حاملگی به عنوان مجوزی برای بیشتر خوردن نگریسته اند، از این رو نوزادان با وزن بسیار بیشتر از حد طبیعی و با بدنهای پف کرده با زایمانی دردناک وارد دنیایی می شوند که زیاده روی در خوردن آ نها را به سمت مرگ زودرس پیش می برد.

هرگونه چاقی خطرناک است، 08% تا 85% افراد چاق بیماریی دارند که مربوط به چاقی آنان است. شما وقتی بیشتر از نیاز بدنتان بخورید یا تحرک و ورزش خیلی کم داشته باشید، اضافه وزن پیدا می کنید. متخصصان چاقی را اینگونه تعریف می کنند: وقتی فردی 20% یا بیشتر، وزن اضافی نسبت به قدش داشته باشد چاق محسوب می شود. وزن اضافی به بدن و ارگان های بدن فشار می آورد. برای هر پانصد گرم چربی به اندازه صدها متر مویرگهای خونی اضافی لازم است. “کیسه سیمانی” که اکثر مردان چاق در بالای معده شان حمل می کنند چطور؟ تخمین زده شده است که برای هر 5 کیلو وزن اضافی در این ناحیه دیسک نخاعی باید فشار اضافی معادل 25 تا 50 کیلوگرم را تحمل کند. بعد از تحمل فشار اضافی در مدت طولانی، مهره های ستون فقرات به یکدیگر ساییده شده تا اینکه در نهایت پوسیده شده و در هم خرد می شوند.

چاقی مشکلات اقتصادی هم دارد. کاهش وزن به خصوص درمورد زنان به یک بازار اشتغال زایی بزرگ تبدیل شده است. زنان همیشه تصور می کنند از آنچه حقیقتاً هستند، چاق تر و سنگین ترند. در حالیکه مردان خودشان را در مقایسه با واقعیت، سبکتر و کوچکتر می بینند. تنها در آمریکا، % 50 زنان فعالانه در حال رژیم گرفتن هستند و بسیاری از آنان در جست و جوی یافتن و خریدن “گلوله های سحرآمیز” یعنی قرصها، نوشیدنیها یا وسایلی هستند که به آنها در کاهش چربی هایشان کمک خواهد کرد. علاوه بر این ما هر چند دهه یکبار مجبوریم صندلی های تماشاگران تئاترها، سینماها و محیط های ورزشی را بزر گتر بسازیم.

اوایل دهه 1950 ، صندل یهای متوسط عرضی معادل 15 تا 17 اینچ داشت. در حالیکه امروز 20 تا 22 اینچ عرض دارند. با این وجود هنوز برای بسیاری از افراد به اندازه کافی بزرگ و جادار نیستند. صندلی های بزرگ تر به معنای تعداد کمتر صندلی ها در سالن و در نتیجه گرانتر شدن قیمت بلیطها است.

به نظر می رسد که چاقی بیشتر از آنکه به کمیت و مقدار آنچه م یخوریم بستگی داشته باشد به کیفیت آنچه می خوریم بستگی دارد. در چین یک فرد معمولی نسبت به وزن بدنش، % 20 بیشتر از یک آمریکایی می خورد، با این حال در چین چاقی امری نادر است. آن ها فقط به اندازه آمریکاییها چربی نمی خورند. چربی که ما می خوریم در بدنمان متراکم می شود. بسیاری از افراد دارای وزن اضافی عملاً نسبت به دوستان لاغرشان حجم کمتری غذا می خورند و این معمولاً ناشی از این حقیقت است که آن ها در حال رژیم هستند اما هنوز غذای مناسب و سالم نمی خورند. همچنین، آن ها انرژی کمتری برای ورزش کردن دارند.

بدن ظرفیت نامحدودی برای ذخیره چربی دارد. چربی به وزن اضافی مبدل می شود زیرا چربی بسیار آسانتر از کربوهیدرات یا پروتئین ذخیره می شود. بدن شما بسیار دوست دارد که چربی موجود در غذای شما را به چربی ذخیره در بدن تبدیل کند زیرا این تبدیل، به انرژی خیلی کمتری نیاز دارد. سلولهای چربی یا کوچک و چروک می شوند، یا متورم و بزرگ می شوند و این بستگی به نوع چربی درون آن ها دارد ولی هرگز از بین نمی روند.

زنان به خصوص نگران بافتهای متراکم چربی روی ران هایشان هستند. این بافت با چربیهای دیگر بدنشان تفاوتی ندارد. زنان لایه خارجی پوستشان نازکتر و سلو لهای چربی آ نها بزرگتر و کروی تر است. فشار و کشش بیشتر که به توده های نسجی نامنظم آنها وارد می شود باعث ایجاد بافتی مثل پنیر هلندی در اعضای بدن آنها می شود. بافتهای متراکم چربی، به برنامه درمانی شامل رساندن 20 دقیقه حرارت به ناحیه سلولیت و به دنبال آن ماساژ شدید با سرانگشتان برای افزایش گردش خون و متابولیسم چربی توأم با رژیم کم چربی پاسخ می دهد.

در جوامع قدیم یتر، افراد چاق مظهر کامیابی و نمایندگان طبقه ثروتمن بودند. چاقی سمبل طبقات مراتب بالاتر بود، زیرا چاقی بدین معنا بود که شخص در مزارع کار نمی کند و غذاهای گوناگون و فراوانی برای خوردن دارد. ولی امروزه چاقی کمتر نشانه تنعم است. داشتن وزن اضافی و چربی بیشتر از حد طبیعی برای سلامتی شما خطرناک است. اخیراً نقل قولی خواندم که بسیار مناسب بود: “بدنی که شما برای باقیمانده عمرتان حمل می کنید، باروبنه سفر است. هر چقدر این بار سفر بیشتر و سنگی نتر باشد، سفر کوتاهتر می شود.”

پوکی استخوان

استئوپوروز یا پوکی استخوان، یک بیماری ناشی از افراط است. ما یک شیوع پوکی استخوان در جوامع سراسر جهان ناشی از تغذیه داریم. پوکی استخوان در کشورهایی همچون آمریکا، انگلستان، فنلاند و سوئد که بیشترین مقدار محصولات غذایی حیوانی را می خورند شیوع بیشتری دارد. این بیماری در کشورهای جهان سوم یا جوامع ایلی یا طوایف چادرنشین که فعالیت فیزیکی کافی دارند کمتر شایع است. آسیایی ها و آفریقایی ها قوی ترین دندانها و استخوانها را دارند، در حالیکه زنان در جهان غرب با ریزش کلسیم از استخوان هایشان مواجهند.

تعریف استئوپوروز یا پوکی استخوان عبارت است از: استئو یعنی استخوان و پوروز به معنی حفره. با وجود آنکه هر انسانی همراه با افزایش سن مقداری ضعف و کاهش توده استخوانی پیدا می کند، اما کاهش بیش از حد (استئوپوروز) یک بیماری است و طبیعی نیست. این بیماری عمدتاً بستگی به غذایی دارد که ما می خوریم. شواهد نشان می دهند که با یک برنامه ورزشی منظم و مناسب می توان روند پوکی استخوان را معکوس کرد. عوامل دیگری هستند که در ایجاد و پیشرفت پوکی استخوان دخالت دارند مثل ورزش نکردن، کافئین، سیگار، الکل، قندهای تصفیه شده، رژیم های پرنمک و بعضی عوامل ژنتیک.

استرس، تنش و فشارهای عصبی

به نظر می رسد زندگی امروزه، روز به روز دشوارتر می شود. روز به روز پرشتاب تر و طاقت فرساتر از هر زمان دیگر می شود. فشارهایی وجود دارند که هر روز بر شما تحمیل می شوند و سعی دارند بدن شما را دچار از هم پاشیدگی کنند. نیاز برای حضور در جلسات بحث پیرامون راه حل یابی در خصوص موضوع استرس بسیار بالاست. مثل موضوع آب و هوا، هر کسی درباره استرس صحبت می کند. امروزه اگر شما از اکثر مردم درباره استرس سؤال کنید می گویند نسبت به 5 سال قبل امروز استرس بیشتری داریم. آنها می گویند وقت آزاد خود را صرف تمدد اعصاب و تفریح نمی کنند، بلکه ترجیحاً صرف رفع خستگی کار روزانه می کنند. ولی مهم است که بدانیم استرس همیشه قسمتی از زندگی بوده است.

آیا تصور می کنید مردمان پیشین به محض مقیم شدن در یک سرزمین جدید، با دغدغه های مثل جستجوی غذا و یافتن پناهگاه برای زندگی، بدون استرس بوده اند؟ آنچه ما امروزه داریم فقط نوع متفاوتی از استرس است و ما با آن به گونه ای صحیح و مثبت روبه رو نمی شویم. فروش انواع داروهای ضد اضطراب سالانه رو به افزایش است. قسمتی از مشکل در این خلاصه می شود که ما با ریختن غذاها و نوشیدنیهای غیرسالم به درون بدنمان، در حقیقت بدن هایمان را در حالت استرس قرار می دهیم. وقتی ما بدن هایمان را مسموم می کنیم، سلامتی ما در موقعیت مطلوب یا اوج کارکرد طبیعی خود نمی ماند. بنابراین زمانی که فشارهای خارجی ما را تحت تأثیر قرار می دهند (مسائل مالی، کار، مشکلات مادی، مصائب و حوادث بد) ما انرژی لازم و کافی برای برخورد با آ نها را نداریم و در نتیجه به انواع ناهنجاریها روی می آوریم (داروها، الکل، سیگار و ...).

آنچه ما باید درک کنیم این است که استرس باید نقش یک افزاینده کارایی را بازی کند و در ما انگیزه ایجاد کند. اما بجای آن همه تقصیرها و مشکلات را به گردن آن می اندازیم. به جای آنکه ما استرس را کنترل و اداره کنیم، اجازه می دهیم که استرس ما را تحت تأثیر منفی خود قرار دهد. همه استرسها می توانند از طریق تضعیف سیستم ایمنی ما، به ما آسیب برسانند. به همین علت است که ما اساساً باید تلاش کنیم خود را در وضعیت سلامت خوب نگه داریم، چون یک بدن متعادل و سالم بهتر می تواند با استرس مقابله کند.

سه پادزهر کاملاً شناخته شده برای مقابله با استرس عبارتند از:
1. ورزش به طور فیزیولوژیک استرس را از بین م یبرد. افراد بعد از یک فعالیت خوب یا ورزش احساس سلامت و آرامش بیشتری پیدا می کنند.
2. مقداری زمان برای آرامش روزانه. محققین معتقد هستند که بودن در یک حالت کاملاً آرام حتی مدت زمان کوتاهی در هر روز، تا حد زیادی برای بدن و ذهن درمان کننده است.
3. متوقف کردن تلاش برای کنترل کردن همه چیز. شما مسئول همه چیز نیستید. همه چیز به عهده شما نیست. وقایع و حوادث اتفاق می افتند. دیدگاه مثبت به شما کمک می کند تا با آنچه برای شما اتفاق می افتد، بهتر برخورد کنید.

استرس یک حقیقت در زندگی است. فقط آن را به یک نوع روش دائمی برای زندگی کردن تبدیل نکنید. خوشبختانه شما حالا درک می کنید که اکثر بیماری های کشنده نتیجه آن چیزی است که در قاشق های ما، یا چوبهای خوردن غذا (چینی ها) قرار دارد. فراموش نکنید: تغذیه ستون اصلی سلامتی ماست!

دکتر روح انگیز گلبیدی
جراح بیماری های زنان