دانستنی های سرطان

جمعه, 30 خرداد 1393 ساعت 00:00

سرطان بد نیست!

این روزها واژه سرطان به خاطر پیش فرض های متعددی که در ذهن هر فرد دارد، تداعی کننده احساسات مختلف و البته ناخوشایندی همچون هولناکی، دلسوزی، درد و رنج بسیار، ناامیدی، هزینه گزاف و ده ها حس بد از این دست است.
 
فرد مبتلا به سرطان در ابتدا همه چیز را انکار می‌کند و باور نمی‌کند این اوست که دچار چنین بیماری هولناکی شده است. تصور درد و رنج بسیار و مرگ ناگزیر و زجرآور عصبانی اش می‌کند؛ عصبانی از خود که چرا بیش از این مراقب خود نبوده است، از دنیا که چقدر ناعادلانه با او رفتار می‌کند، از خدا که چرا او را برای چنین مرگ دردناکی انتخاب کرده است و در پی مقصر م گ‌ردد.
 
آیا گناهی مرتکب شده است؟ شیوه زندگی و تکنولوژی است که او را بیمار کرده است یا تقصیر پزشکان است که درمانی برای این بیماری ندارند؟
 
بعد از تمام این مراحل فرد مرگی را که بسیار دور می نمود روبروی خود می‌بیند. اینجاست که سرطان بر خلاف ظاهر دهشتناک، روی خوبش را نشان می‌دهد. هر چند در بسیاری از موارد بیماران مبتلا به سرطان طول عمری طولانی خواهند داشت، اما همین تصور رویارویی با مرگ انسان را به حالتی به نام اوضاع و احوال مرزی می‌برد. موقعیت مرزی، تجربه ای ناگهانی است که فرد را با خویشتن خویش یا با موقعیت وجودی خویش روبرو می‌کند و سبب دگرگونی در نگرش فرد و شیوه زندگی او می‌شود.
 
 مرگ آگاهی نگاه فرد را از مشغولیت های پیش پا افتاده و معمول زندگی بر می‌گیرد و متوجه ژرفا و معنای آن می کند. فرد چنان با همه وجود زندگی را حس می‌کند که حاضر نیست آن را به بعد موکول کند چون می داند شاید “بعدی” در کار نباشد.
 
وقتی چارلز دیکنز در داستان معروف “هدیه کریسمس”، اسکروچ خسیس را بعد از یک شب پرحادثه رویارویی با مرگ آن چنان تغییر می‌دهد که روز بعد خدمتکارش را در آغوش می‌گیرد و سکه هایش را به او می‌دهد اغراق نمی‌کند.
 
برای اسکروچ وقتی مرگش را در آینده می‌بیند و بی تفاوتی دیگران از مرگش و حتی بگومگوهایشان را بر سر اموالش می‌بیند و در اوج داستان در حیاط کلیسا سنگ قبرش را لمس می‌کند اوضاع و احوال مرزی اتفاق می‌افتد و این حقیقت ماجراست. فارغ از اینکه چه باورهایی داشته باشیم، بر چه مذهبی باشیم و مرگ را پایان زندگی بدانیم یا تولدی دیگر، مرگ به یادمان می‌آورد که زندگی را نباید به تعویق انداخت.
 
در حالت عادی تلاش برای دست آوردهای بیشتر، ما را از داشته هایمان و حتی توانایی هایمان غافل می‌کند، نزدیکی مرگ افق دید ما را چنان وسیع می‌کند که دلواپسی ها و دغدغه های معمول زندگی در نظرمان ناچیز می‌شود. بسیاری از اختلافات به نظرمان خنده دار می‌آید و گویی هستی ما آگاهانه تر می‌شود. نگاه دیگری می یابیم که ما را عاشق زندگی در همان لحظه می‌کند و همین زندگی را اصالت می‌بخشد.
 
شاید بیشتر ما دوست داشته باشیم چنین اوضاع و احوالی را درک کنیم و از این رو حق خود بدانیم که اگر روزی دچار بیماری صعب-العلاجی شدیم از آن مطلع شویم. گرچه برای حق بر دانستن و آگاهی از هر نوع بیماری می‌توان دلایل متعددی برشمرد اما اتفاق مبارکی که با اطلاع از قریب الوقوع بودن مرگ در درون فرد می افتد شاید مهم‌ترین دلیل اخلاقی حق فرد بر دانستن باشد.
 
 
دکتر فاطمه خانساری
پژوهشگر و دانشجوی دکترای تخصصی اخلاق پزشکی
دانشگاه علوم پزشکی تهران
جمعه, 30 خرداد 1393 ساعت 00:00

سرطان و باورهای نادرست

هر اندازه که موضوعی در نزد مردم ناشناخته باشد، تلقی جادویی و رمزآلود درباره آن بیشتر خواهد شد. سرطان یکی از این موضوعات است. باورهای نادرست تنها یک تلقی نادرست نیستند که در ذهن انسان ها بماند بلکه بر جهت گیری آنها در زندگی اثر می گذارند. در موضوع سلامت این جهت گیریهای نادرست از آن جهت مهم می شوند که بر مهم ترین موضوع زندگی یعنی حیات اثر می‌گذارند. بنابراین لزوم تغییر این باورهای نادرست اساسی تر از هر باور نادرست دیگری است.

 

سرطان، سالها به عنوان عامل اجتناب ناپذیر مرگ تلقی می‌شده بنابراین چندان عجیب نیست که باورهای نادرست درباره آن زیاد باشد. در این مجال به مهم ترین باورهای ناردست درباره سرطان اشارتی می‌شود:

1-  آیا بیمار مبتلا به سرطان، سرنوشت غم انگیز محتومی دارد؟
بیماری سرطان، بیماری دشوار و پیچیده ای است چه از منظر فرد مبتلا، چه خانواده، چه پزشکان و سیاستگزار سلامت. اما با پیشرفت های صورت گرفته در دانش پزشکی امروزه دست کم نیمی از سرطان ها بهبود می یابند و بسیاری دیگر از موارد باقی مانده نیز طول عمری طولانی خواهند داشت. همین تغییر در دیدگاه باعث می‌شود یک بیمار مبتلا به سرطان از پیش باخته نباشد. بدیهی است که میزان بقای بیماران مبتلا به سرطان بیش از هر چیز به نوع سرطان و مرحله بیماری بستگی دارد.

2- آیا سرطان انتقال پیدا می کند؟
به عنوان یک اصل کلی بیماری سرطان، بیماری قابل انتقالی نیست بنابراین لزومی ندارد از یک بیمار مبتلا به سرطان دوری کنیم. البته برخی از عوامل ایجاد کننده سرطان از دسته عوامل عفونی هستند مانند نقشی که برخی عوامل عفونی در ایجاد سرطا نهای معده، گردن رحم و کبد دارند و به شیو ههایی م یتوانند انتقال یابند. ولی خود بیماری سرطان انتقال نمی یابد.

3-  آیا ارث می‌تواند علت ایجاد سرطان باشد؟
تنها تعداد اندكی از انواع سرطان می‌تواند ارثی باشد. شاید در برخی خانواده ها امكان بروز یك نوع سرطان بیش از معمول باشد اما چیزی که بیش از عوامل ارثی مهم است شیوه زندگی نامناسب مانند مصرف سیگار، عوامل تغذیه ای و محیطی است.

4 - آیا سرطان می‌تواند به وسیله ضربه یا تصادف ایجاد شود؟
گاهی اوقات یك ضربه سبب می‌شود توجه ما به توده یا نقطه ای از بدن جلب شود اما به این معنی نیست كه آن ضربه این بیماری را ایجاد كرده است

5 - جراحی باعث پخش شدن سرطان نمی شود و یكی از شیوه های درمان سرطان است.
نمونه برداری اساسی ترین راه تشخیص بیماری و جراحی یکی از مهم ترین روش های درمان بیماری سرطان است و سبب انتشار بیماری نمی شود. گاهی که نمونه برداری احتمال آلوده شدن نواحی نزدیک تومور را زیاد می کند پزشکان تمهیداتی را به خرج می دهند که از پخش شدن بیماری جلوگیری کنند.

6 - اطلاع داشتن از بیماری سبب بدتر شدن بیماری نمی شود.
اصل مهمی که درباره اطلاع داشتن از بیماری اهمیت دارد این است که میزان نیاز بیماران به دانستن متفاوت است. بنابراین باید با هر بیمار بر اساس نیازها و خواسته هایش برخورد کرد. باید دانسته های قبلی بیمار را سنجید و هر اندازه که علاقه مند بود به او اطلاعات را منتقل کرد.
در ایران نیز مانند دیگر نقاط جهان، بیش از دو سوم بیماران مبتلا به سرطان دوست دارند تشخیص خود را بدانند و درباره شیوه های درمانی خود مطلع گردند. دیده شده است که بیمارانی که از سرطان خود آگاهند، با بیماری خود بهتر کنار می آیند، درما نها را بهتر پیگیری می کنند و به جز در دوره کوتاه پس از تشخیص بیماری، وضعیت روانی بهتری دارند.

7 -  پس از انجام رادیوتراپی و شیمی درمانی، ضرری متوجه اطرافیان نمیشود.
شیمی درمانی و رادیوتراپی یکی از شیوه های درمان بیماری است و بیماری که با این روشها درمان می‌شود ضرری را متوجه اطرافیان نمی کند و از قضا اگر اطرافیان فرد مبتلا به سرطان، دچار بیماری حاد عفونی باشند می توانند در دوره ای که بیمار مبتلا به سرطان در حال شیمی درمانی است او را در معرض خطر بیماری عفونی قرار دهند و باید از او دوری کنند.

8- سرطان مانند تمام بیماریهای مزمن فقط یك بیماری است و فرد بیمار در ابتلای به آن تقصیری ندارد.
بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان تصور می‌کنند سرطان عقوبت گناهی است که در گذشته مرتکب شده اند. ممکن است عادات و شیوه زندگی ما در ابتلا به سرطان نقش داشته باشد اما در نهایت سرطان فقط یک بیماری است نه عقوبت .

9- درد جزیی از بیماری سرطان نیست.
درد سرطان و درمان آن خود سر منشأء تصورات نادرست بسیاری است که اکنون برخی از آ نها را بر می‌شماریم:

-  درد جزیی از سرطان نیست و در بیشتر موارد می‌توان درد سرطان را با درمان درست بهبود بخشید. وقتی درد سرطان درمان نشود ممکن است دچار اضطراب، افسردگی و بی خوابی شوید ولی با درمان درد، کیفیت زندگی بالاتری دارید، از زندگی لذت می برید و می‌توانید درمانهای معمول را بهتر تحمل کنید.
- مصرف مواد اپیوییدی پزشکی، اعتیادآور نیست به شرطی که با تجویز پزشک باشد و برای درمان درد به کار رود. برخی بیماران برای بهبود درد نیاز به دوز بیشتری از مواد اپیوییدی دارند و این به معنای وابستگی نیست.
- از درد نترسید، چرا که ترس از درد، درد را افزایش می‌دهد. درباره درد حرف بزنید، پنهان نکنید یا تحمل نکنید.

 

برخی درد را تحمل می‌کنند به این دلیل که:
- تحمل درد را بر اساس فرهنگ یا اعتقادات خود فضیلت می شمارند
- گمان می‌کنند درد جزیی از بیماری است و اگر مهم بود پزشک خودش از آ نها سوال می‌کرد
- گمان می کنند در مورد نحوه درمان درد حق انتخاب یا اظهار نظر ندارند
- می‌گویند نمی‌خواهیم داروهای شیمیایی مصرف کنیم یا نمی‌خواهیم به بدن خود آسیب بزنیم
- گمان می کنند که به داروهای ضد درد وابسته می شوند
- گمان می کنند اگر بگویند درد دارند یا داروی ضد درد بگیرند یعنی پذیرفتن اینکه به روزهای آخر زندگی خود نزدیک شده اند
- گمان می کنند اگر حالا که آنقدر درد ندارند، دارو بخورند، بعدها که واقعاً درد شدیدی داشتند داروها موثر نخواهد بود

 

و کلام پایانی اینکه: برای اینکه مغلوب حریف خود نشوید باید اول خود و سپس او را درست بشناسید. آگاهی خود را درباره سرطان افزایش دهید و باورهای غلط خود را تغییر دهید تا پیروز شوید و در این راه به دیگران نیز یاری رسانید تا بیشتر بدانند. برای دستیابی به رستگاری، دانستن حق همه ماست و رهایی از باورهای نادرست وظیفه ای همگانی.


دکتر علی مطلق، انکولوژیست
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

مجله دانستنیهای سرطان