خطر بسياري از بيماريها از جمله سرطان، در افرادي كه اضافه وزن دارند يا چاق هستند افزايش مييابد. برآورده شده كه درصدي از كل موارد مرگ و مير ساليانه مرتبط با سرطان ناشي از اضافه وزن يا چاقي است. برخي از انواع سرطان رابطه تنگاتنگي با افزايش وزن بدن دارند مانند سرطانهاي پستان (در زنان يائسه)، روده بزرگ، رحم، كليه، مري، پروستات و ريه.
همچنين اضافه وزن و چاقي با ابتلا به بسياري از بيماريهاي ديگر مانند بيماريهاي قلبي، سكته مغزي، فشار خون بالا، كلسترول بالا، ديابت نوع دو، آرتروز، آسم، قطع تنفسي (آپنه) در هنگام خواب، بيماريهاي كيسه صفرا، اختلالات قاعدگي، اختلالات رواني مثل افسردگي در ارتباط است. متأسفانه جامعه ما نيز به سمت كم تحركي ، پُرخوري و در نتيجه افزايش وزن در حال حركت است به طوري كه حدود نيمي از جمعيت مردان و زنان ايراني اضافه وزن دارند.
شواهد موجود حاكي از آن است كه حفظ وزن مناسب بدن در پيشگيري از سرطان مهم بوده و حتي در روند بهبود بيماران مبتلا به سرطان نيز تأثيرگذار است. علاوه بر افزايش وزن در دوران بزرگسالي كه با افزايش خطر سرطان مرتبط است، بالا بودن وزن به هنگام تولد نيز احتمالاً رابطه مختصري با افزايش خطر سرطان دارد. ممكن است تغييرات مكرر وزن (كاهش و افزايش مكرر) رابطهاي با افزاش خطر بروز سرطان داشته باشد.
افزايش وزن پس از درمان سرطان نيز مهم است. در بيماران مبتلا به سرطان بهبوديافته، امكان دارد افزايش وزن باعث ايجاد بيماريهاي ديگر شود و ميزان بقاي مرتبط با سرطان و ميزان بقاي كل را كاهش دهد. علاوه بر آن، در بيماران مبتلا به سرطان كه درمان شدهاند، خطر ايجاد سرطانهاي ثانويه و بيماريهاي ديگر، مانند بيماري قلبي و ديابت بيشتر است، كه اين بيماريها رابطه نزديكي با اضافه وزن دارند.
دلايل متعددي در اين مورد مطرح شدهاند كه ذكر همه آنها در اين مجموعه نميگنجد. براي مثال در افراد چاق مقدار بافت چربي بيشتر است، كه اين بافت چربي ميتواند هورمونهايي مانند انسولين يا استروژن را توليد كند و امكان دارد باعث رشد سلولهاي سرطاني شود.
رسيدن به وزن مناسب و حفظ آن بسيار مهم است. بيش از در نظر گرفتن ديگر درمانهاي كاهش وزن، بايد سبك زندگي خود را به گونهاي تغيير دهيد كه باعث كاهش مقدار غذاي مصرفي و همچنين افزايش سطح فعاليت شما گردد. با به كارگيري توصيههاي زير ميتوانيد تا حد زيادي مشكل اضافه وزن خود را برطرف كنيد:
با پيشرفتهاي روزافزون در علم انكولوژي و درمان سرطان شاهد ورود داروهاي جديدي به بازار هستيم كه شايد مهمترين نكته قابل توجه در آنها به خصوص در كشورهاي در حال توسعه نظير ايران قيمت بسيار بالا نسبت به درآمد سرانه است. اين معضل از طرفي دولت و شركتهاي بيمه را به عنوان طرف سوم در درمان سرطان با چالش هزينهاي روبرو ميكند و از طرف ديگر باعث نگراني در بيماران و خانوادههاي آنها ميشود كه مبادا عدم دسترسي به اين داروها باعث نقصان در درمان گردد. براي حل اين معضل و كمك به درمان بهينه بيماران و نيز كمك به بيمهها و دولت راهكارهاي مختلفي وجود دارد كه همگي به دست علم اقتصاد سلامت گرهگشايي خواهد شد. در اقتصاد سلامت براي آنكه دارويي مورد تاييد شبكه بيمهاي و دولت قرار گيرد نكات زيادي مد نظر قرار ميگيرد كه مهمترين آنها درآمد سرانه از يك طرف و شاخصهايي نظير تأثير دارو بر افزايش بر كيفيت بقا (QALY) و ICER
(cost effectiveness incremental ratio) از طرف ديگر است. باتوجه به كاهش درآمد سرانه ايرانيان و افزايش قيمت داروها به نظر با يك معضل بزرگ در اقتصاد سلامت روبرو هستيم كه لازم است سياستگذاران دارو و درمان راه حلي فوري براي آن پيدا كنند و از مشاركت همكاران باليني نيز استفاده كنند.
دكتر علي شهرياري احمدي
استاديار خون و سرطان بالغين
دانشكده پزشكي و بخش خون و انكولوژي بيمارستان حضرت رسول اكرم (ص)، دانشگاه علوم پزشكي ايران، تهران، ايران
---------------------------
دانستنیهای سرطان - سال بیستم، شماره 36 و 37
بهار و تابستان 1398
Understanding Cancer - Vol 20 - No. 36,37 - 2019